- Bệnh xơ gan là gì?
Xơ gan là một bệnh mà gan bị sẹo nghiêm trọng, thường là do tổn thương liên tục trong nhiều năm. Các nguyên nhân phổ biến của xơ gan thường là lạm dụng rượu, viêm gan B hoặc C mãn tính và bệnh gan nhiễm mỡ. Ở giai đoạn nặng, xơ gan thường không thể hồi phục.
2. Nguyên nhân
Có nhiều dạng bệnh gan dẫn đến xơ gan, nguyên nhân phổ biến của xơ gan bao gồm những nguyên nhân sau:
- Lạm dụng rượu lâu năm
- Viêm gan siêu vi mãn tính
- Viêm gan nhiễm mỡ không do rượu
- Hemochromatosis (1 tình trạng khiến sắt tích tụ trong gan)
3. Quá trình diễn ra xơ gan trong cơ thể
Gan là 1 cơ quan lớn, nặng khoảng 1.5kg, nằm ở vùng bụng trên bên phải, ở dưới khung xương sườn.
Gan có khả năng tự phục hồi khi bị tổn thương. Tuy nhiên, quá trình này tạo ra các mô sẹo. Do đó, tổn thương gan lặp đi lặp lại hoặc liên tục, có thể gây ra sẹo đáng kể ở gan. Cơ thể có thể chịu đựng được 1 phần gan bị sẹo mà không để lại hậu quả nghiêm trọng. Cuối cùng, sẹo có thể trở nên nghiêm trọng đến mức gan không còn khả năng thực hiện các chứng năng bình thường của nó.
4. Biểu hiện xơ gan
Một người bị xơ gan đôi khi không có triệu chứng, nhưng vẫn có những triệu chứng phổ biến xuất hiện:
- Chán ăn
- Giảm cân
- Người yếu
- Vàng da, vàng mắt
- Ngứa
- Dấu hiệu chảy máu đường tiêu hóa trên
- Sưng ở bụng (chướng bụng)
- Thay đổi tâm trạng, lú lẫn hoặc giấc ngủ bất thường
- Chuột rút
- Kinh nguyệt không đều ở phụ nữ
- Rối loạn cương dương, vô sinh hoặc không ham muốn ở nam giới
- Vú to ở nam giới
- Tĩnh mạch hình sao
Những thay đổi ở bàn tay: lòng bàn tay đỏ, móng bàn tay trắng bệch hoặc phát triển các sọc trắng, đầu ngón tay to ra.
Bất thường trong máu: có thể có mức độ bất thường của protein và enzym. Và máu của những người bị xơ gan có thể không đông như bình thường. Và không phải lúc nào chúng cũng đủ các tế bào máu nhất định.
5. Tăng áp tĩnh mạch cửa là gì?
Xơ gan có thể gây ra một vấn đề là tăng áp tĩnh mạch cửa, đó là khi huyết áp bên trong tĩnh mạch cửa, nguồn cung cấp máu chính cho gan, tăng quá cao. Điều này xảy ra do các vết sẹo trong gan cản trở lượng máu đi qua cơ quan này. Khi áp lực tăng lên, máu sẽ trào ngược vào các mạch máu gần đó, chủ yếu thực quản và ruột.
6. Cách chẩn đoán xơ gan
Siêu âm hoặc sinh thiết, bao gồm việc sử dụng kim để lấy mẫu mô gan để có thể kiểm tra các dấu hiệu tổn thương. Một phương pháp có thể thay thế để chẩn đoán xơ gan là fibroscan, sử dụng sóng siêu âm để đo độ cứng của gan. Phép đo này sau đó có thể sử dụng để ước tính có bao nhiêu sẹo trong gan để xác định xem bệnh xơ gan đã phát triển hay chưa.
7. Mục đích của việc điều trị xơ gan
- Làm chậm hoặc tiệt trừ nguyên nhân gây bệnh
- Ngăn ngừa, xác định và điều trị các biến chứng của xơ gan
- Bảo vệ gan khỏi các nguồn lây hại khác
- Quản lý các triệu chứng và bất thường về máu
8. Các biến chứng thường gặp của bệnh xơ gan
- Giãn tĩnh mạch thực quản và xuất huyết do giãn tĩnh mạch: Là hiện tượng các mạch máu trong thực quản bị giãn ra. Các dòng máu này sưng lên do dòng máu chảy qua gan bị tắc nghẽn bởi tất cả các sẹo, khiến máu bị trào ngược lên các tĩnh mạch ở thực quản và dạ dày. Khi áp lực lên quá cao trong các mạch máu này, chúng có thể vỡ ra và gây chảy máu nghiêm trọng (xuất huyết giãn tĩnh mạch).
- Cổ trướng (sưng bụng): Những người bị xơ gan thường tích tụ chất lỏng trong bụng. Cổ trướng khiến cho người bệnh cảm thấy khó thở hoặc sưng bụng.
- Nhiễm trùng khoang bụng: Những người bị cổ trướng đôi khi bị nhiễm trùng chất dịch, được gọi là viêm phúc mạc do vi khuẩn tự phát. Những bệnh nhiễm trùng này không phải lúc nào cũng có triệu chứng, nhưng khi chúng xảy ra, các triệu chứng có thể xuất hiện như sốt, đau đầu, lú lẫn.
- Bệnh não gan: Xơ gan có thể ảnh hưởng xấu đến chức năng não, làm gián đoạn các hoạt động của não do bệnh từ gan gây ra. Nó có thể biểu hiện như rối loạn giấc ngủ, thay đổi tâm trạng hoặc tính cách, khó tập trung, khó suy nghĩ, nói lắp.
- Hội chứng gan thận: là 1 dạng bệnh thận do xơ gan. Nó xảy ra do dòng máu bị gián đoạn qua gan hạn chế lưu lượng máu đến thận.
- Các biến chứng về phổi và tim: Xơ gan và các vấn đề liên quan mà nó gây ra với hệ tuần hoàn có thể gây ra một số vấn đề về phổi và tim. Khi các cơ quan này bị ảnh hưởng, người bệnh có thể bị mệt mỏi, khó thở, đau ngực và các triệu chứng khác.
- Ung thư gan: Những người bị xơ gan có khả năng phát triển thành ung thư gan, đặc biệt nếu xơ gan của họ bắt nguồn từ viêm gan B, viêm gan C, viêm gan nhiễm mỡ không do rượu hoặc do bệnh huyết sắc tố.
9. Cách phòng ngừa các yếu tốt làm tiến triển đối với những bệnh nhân bị xơ gan
- Thuốc chủng ngừa để bảo vệ gan: thuốc chủng ngừa viêm gan A và B cho những người chưa có miễn dịch có thể giúp ngăn ngừa tổn thương thêm cho gan.
- Tránh rượu và các loại thuốc có thể gây hại cho gan:
+ Rượu
+ Thuốc chống viêm không steroid
+ Một số thực phẩm bổ sung
+ Một số loại thuốc kê đơn
- Dùng đúng liều lượng thuốc cho người bị bệnh gan: Ngoài việc cần tránh một số loại thuốc và chất gây nghiện, những người bị xơ gan đôi khi cần giảm liều lượng thuốc so với những người có gan khỏe mạnh.
10. Các triệu chứng bất thường về máu ở bệnh nhân xơ gan
- Chuột rút
- Thoát vị rốn: là 1 khối sưng phồng được hình thành ở rốn. Loại thoát vị này xảy ra khi lớp mô cứng thường chứa các cơ quan trong ổ bụng- được gọi là thành bụng- trở nên yếu.
- Hạ natri máu: Natri là 1 trong những chất điện giải giúp mang tín hiệu điện giữa các tế bào. Điều đó quan trọng vì nhiều tế bào dựa vào tín hiệu điện để hoạt động bình thường. Natri cũng giúp giữ đúng lượng chất lỏng bên trong tế bào. Duy trì nồng độ Natri thích hợp là rất quan trọng. Thật không may, việc khôi phục mức natri bình thường ở những người bị xơ gan và hạ natri máu là khó thực hiện. Thường thì hạ natri máu báo sự cần thiết của việc ghép gan.
- Các vấn đề về đông máu: Máu của những người bị xơ gan thường không đông như bình thường. Nó khiến những người bị xơ gan có nguy cơ chảy máu nghiêm trọng, đặc biệt nếu họ cũng bị giãn tĩnh mạch thực quản.
(Nguồn: ThS. BS. Trần Hữu Hiền)
